Дархан солоёо мандуулба
Улаан-Үдэ хотын бэеын тамирай ордон соо Буряад республикын ба Монгол ороной аймагуудhаа, Хитадай Дотор Монголhоо, Эрхүүгэй можын Усть-Ордагай ба Забайкалиин хизаарай Агын Буряадай тойрогуудhаа ерэhэн, мүн Улаан-Үдэ хотодо ажаhуудаг уран дархашуул, зураашад, оёдолшод, барималшад сугларжа, июлиин 2-то үргэн ехэ үзэсхэлэндэ хабаадаа юм.
Тэндэ нoohoop, aphaap, модоор, түмэрөөр, шулуугаар, яhаар, дэлhээр хэhэн уран бүтээлнүүд, буряад зураг, малгай, гутал, хубсаhан, эмээл, номо hаадаг, хүгжэмэй зэмсэг гэхэ мэтэ урлал нюдэ хужарлуулан, элбэгээр табигдаа.
Эндэ Красноярскын хизаарай нэгэ түлөөлэгшэ байжа, залуу дархан, оюутан Алдар Пиренгалаев «Оюун ухаанай толи» гэhэн гарай бэлэг-бүтээлээ харуулаа юм.
Буряад арад түмэн үни caгhaa уран дархашуулаа хүндэлдэг заншалтай. Уласхоорондын XII «Алтаргана» фестивалиин хэмжээнэй «Гараараа бүтээhэн шэмэг искусство ба арадай уран hайханай олзын ажал» гэhэн конкурсдо 200 гаран хүн хабаадажа, 5 янзаар дүнгүүд согсологдоо.
«Уран hайханаар модо элдүүрилгэ» гэhэн янзада Будалан нютагай уран дархан Балто Батожаргалов лауреадай нэрэ зэргэдэ хүртэжэ, Дээдэ шангай
баталамжа абаа юм. Тэрэ модо hиилэжэ, шэрдэнгүй мүлижэ, hайхан буряад ханза бүтээhэн байгаа. Мүн хуша, нарhан, уляаhан, хуhан модо хэрэглэжэ бүтээhэн, буряадай ажабайдал, ажал харуулhан жэжэ скульптурануудынь харагшадай анхарал татаа бшуу. Балто Базаргуруевич залуу наhанhаа дарханда дуратай, бэлиггэй хүн юм. Энэл янза¬да Буряад республикын Максим Гомбоев ба Бадма Тукшеев гэгшэд баhал лауреадууд боложо, хуша модоор хэhэн гэрэй бараан, гунгарбаа ба бэшэшье бүтээлнүүдынь урмашуулагдаа.
«Уран hайханаар түмэр элдүүрилгэ» янзада Һүдэнтэ нютагhаа гарбалтай, мүнөө Дулдарга hууринда ажаhуудаг, алташа, мүнгэшэ дархан Буянто Цыренжапов оройлжо, мүнгэн шанда, дипломдо хүртөө. Үзэс¬хэлэндэ табигдаhан мүнгэн хутага, эхэнэрэй зүүдхэлнүүдынь урмашан харахаар, эрхим гоё байгаа. СССР-эй Уран зураашадай холбооной гэшүүн, Хүнхэр нютагhаа гарбалтай Баясхалан Базаров хүлэр түмэр дабтажа, хэбтэ сохижо, «Адуушан» гэhэн хүрэг бүтээжэ, түрүүшүүлэй зэр¬гэдэ ороо юм.
Агын үхибүүдэй искусствын hургуулиин зурагай багша, байтай хүбдүүд омогой Дулма Балданова «Алтаргана» нааданда дахяад амжалта туйлажа, «Угсаатанай түхэл шэнжэтэй гарай бэлэгүүд» янзада лау¬реадай нэрэ зэргэтэй болоо бшуу. Тэрэнэй бүтээhэн «Энхэ жаргал», «Хасуури басаган», «Сэлмэг үдэрэй эрбээхэйнүүд», «Энхэргэн сэдьхэл», «Бадма сэсэг» хүүхэлдэйнүүд үзэмжэ гоё байгаа. Дулма Жамбаловна булгайр, торго, хоргой, нооhо, hубhа, миндаhа, шабар, няамал аппликаци хэрэглэжэ, оёдол, шабалга, шэрдэлгэ гэхэ мэтэ нарин ажал шадамар бэрхээр, ураар бүтээhэн байна.
«Уран hайханаар зөөлэн эд элдүүрилгэ» янзада Догой ню¬тагай, мүнөө Могойто hууринда ажаhуудаг ажалай ветеран Цырегма Чойжижапова хилгааhан гадартай, сээжэ дотортой баса¬ган дэгэл үзэсхэлэндэ табижа, түрүү hуурида гараhан байна. Тэрэ дээрээ оройгүй уран, нарин оёдолшон байhанаа гэршэлээ. Урданай оёдолой ёhо гурим, үндэhыень баримталан бүтээhэн дэгэлынь жюриин гэшүүдтэ ехэ hайшаагдаа юм. Энэ янзада Агада ажаhуудаг, зуун зүгэй эмнэлгэ эрхилдэг Жамбал багшын ахай, Шэнэхээн нютагhаа ерэhэн Дашицыренэй Жамбаа урданайнгаа ёhоор буряад бүхэ эмээл дархалжа, үндэр сэгнэлтэдэ хүртөө. Мүн Могойтын аймаг түлөөлhэн Намжилма Эрдынеева уран урлалай конкурсын «Буряад зураг» янзада илалта туйлаа. Тэрэ буряадай ёhо заншал ба hуудал байдалда зорюулжа, «Түрэ найрта бэлдэлгэ», «Аян замда», «Байгалай эрьедэ» үнгэтэ зурагуудые бүтээhэн байна. Тэрэ «Алтаргана» нааданай оло дахин лауреат болобо гээшэ.
Дэлхэйдэ мэдээжэ уран барималша Даши Намдаков жюриин түрүүлэгшээр хүдэлжэ, буряад угсаатанайнгаа урлалаар омогорхон, агынхидай ажалнуудые ехэ зохидшоогоо. Агын, Могойтын, Дулдаргын аймагуудай, «Ага тосхон» хотын тойрогой үзэсхэлэнгүүд ураар хэhэн бүтээлнүүдээр баян, шанартай, ехэ hайн байгаа. Дүрэтэй, бэрхэ урашуулайнь жэнхэни заншалаа, дүршэлөө алдаагүй байhаниинь онсо тэмдэглэгдээ. Бүгэдэ буряадай «Алтаргана-2016» фестивальда хабаадаhан уран гартан - Болот  Дондоков, Николай Дугаров, Баярма Дашинимаева, Бальжима Бальжитова, Ойдоб Жалсараев, Цырен Надцалов, Бадара Цыренжапов, Ирина Рабданова, Баир Ракшаев, Сэндэмэ Степанова, Арсалан Цыренгармаев ба бэшэнэй бүтээлнүүдые олон хүн hонирхон хараа бшуу.
Жалсан Лубсандашиев. Дархан солоео мандуулба//Толон.-2016.-15 июля (28).-С.9