Арадаа түүхэдэ мүнхэлэгшэд.
Буряад хэлэн дээрэ гаража байгаа хэблэлнүүдэй ба сурбалжалагшадай хоорондо «Алтан саг» мүрысөөн «Алтарганын» хэмжээндэ дүрбэдэхеэ үнгэрөө.
Энэ мүрысөө Буряад Уласай Засаг Газарай Захиргаанай мэдээсэлэй хороон эмхидхээ.
Майн 1 болотор мэдүүлгэ барижа, хүдэлмэринүүдээ тушааха гэжэ хараалагдаhан болзор соонь эльгээгдэhэн мүрысөөнэй угаа олон хүдэлмэринүүдые 5 тээhээ томилогдоhон шүүгшэд уридшалан (1 hара) уншажа, сэгнэлтэнүүдые табяа. Мүн телерадио ба сахим хэрэгсэлнүүдэй хүдэлмэринүүдые «Алтарганада» суглархадаа хараа.
Эндэ дүн хамта 269 хүдэлмэри харагдаба. Тиихэдэээ хэблэлнүүдтэ буряад хэлэн дээрэ гараhан эрхим хүдэлмэри (110 хүдэлмэри), сэтгүүлшэдэй эрхим хүдэлмэринүүд (72), сахим хэрэгсэлнүүдтэ гараhан хүдэлмэринүүд (14 хүдэлмэри, 20 рубрика), сэнхир дэлгэстэ (29) ба агаарай долгиндо (24) гараhан эрхим хүдэлмэринүүд гээд нэрлэгдэhэн хубинуудаар баталагдаhан эрилтэнүүдэй ёhоор сэгнэлгын, шүүлгын ажал ябуулагдаа.
Хэд энэ харюусалгата ажал ябуулаа гээшэб танилсуулая: шүүгшэдэй түрүүлэгшэ – мэдээжэ сурбалжалагша, Буряад ороной гүрэнэй шанда хүртэгшэ, Россиин Федерациин соелой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Булат Жанчипов, мэдээжэ сурбалжалагша Николай Шабаев, «Усть-Ордын үнэн» hониной ахамад редактор Наталья Могзоева, сурбалжалагша, продюсер, Монголын үндэсний телевизиин радио-сэтгүүлшэдэй ахамад Байгалмаа, Үбэр Монголой Эвенкэ хушуунай радиогой сэтгүүлшэн Намсалма, Агын телевидениин тусхай сурбалжалагша Сэсэг Сономова, Бүгэдэ буряадай «Толон» hониной ахамад редактор Цыцык Тумурова. Эдэ зон ямаршье зүрисэлдөөгүй, бэе бэедээ ажалай дүй дүршэл хубаалдангаа, хэн хэндээ аша туhатай, hанаа нэгэтэй ажал ябуулhаниинь hайшаалтай.
Дамжуулга бүхэн өөрын онсо шэнжэтэй, авторай hанал бодол гэршэлhэн баримтануудтай, буряад арадай ёhо заншал, түрэл хэлэнэй мүнөөнэй орёо байдал, хүдөө нютаг hуурингуудай ажабайдал, залуушуулай үндэhэн мал үсхэбэрилхэ хүдэлмэриеэ hэргээхэ хэрэгтэ хам оролсолго харуулна. Түрүүшын hуурида хүртэhэн Булат Цыденешиевэй теле-дамжуулга үндэр сэгнэлтэдэ хүртөө. Эндэ нэгэ бүлын жэшээ дээрэ Сагаалганиие угтаха, эртэ үглөөнэй мүр гаргаха гэhэн заншалhаа эхилээд лэ, хэдэн үдэрэй туршада золголсохо, найрлаха гурим тодорхойгоор харуулагдана. Агымнай Аягма Доржиевагай соохор моридой бии болоhон түүхэ, хэдэн үе адуушадай үсхэбэрилжэ байhан хоморой үүлтэр тухай хөөрөөн баhал ехэ hонирхол татаа. Радио-дамжуулгануудшье өөрын онсотой байгаа. Эндэ түрүүлhэн Лариса Доржиева буряад-монголшуудай нэгэдэл, соёл урлалай талаар нягта холбоо барисаан тухай, тэрэнэй хажуугаар түүхын талаар хэдэн баримтанууд дээрэ үндэhэлжэ, Буряадай мэдээжэ дуушан Чингис Раднаев ба Монголой Жавхлан хоёрой «Хамаг монгол» гэhэн клип байгуулга тухай дамжуулга соогоо хөөрэнэ.
Мүн манай Оюна Жамбаловагай дамжуулга соо уг изагуур, гурим журам тухай тоб байсаханаар хөөрэгдэжэ, шүүгшэдэй анхарал татахаараал татаа.
Үнэхөөрөөшье, «Толон» hониной ажалтад хоёр жэлэй хугасаа соо таhалгаряагүй «Алтаргана» нааданда зорюулжа, түрэл угсаатанаа, нютаг зоноо түүрээжэ, саарhанда сараатай болгожо, түүхэдэ мүнхэлжэ байдаг юм. Тиимэhээ эдэ ажалтадай үүргэ нүлөө, сэгнэшэгүй хубитыень тэмдэглэхэ зорилготой «Алтан саг» мүрысөөн үнгэргэгдэнэ бшуу. Буряад хэлэтэ hонинуудай газар дэлхэй дээрэ ори гансахан мүрысөөн гэжэ нэмэе. Толонойхид энэ жэлэй мүрысөөндэ Д.Раднабазарова, Э.Чимитдоржиев, С.Лодонова, В.Цыренжапова, О.Алакшинова, Ц.Цымпилова сурбалжалагшадай, Д.Шойдокова, Э.Шагдурова hониной нюурнуудые эрхимээр хэблэжэ hуулгагшадай, Н.Бабуева хинан заhабарилагшын, Д.Базарова харюусалгата секретариин, Д.Доржиев гэрэл зураг буулгагшын, Ц.Бальжирова, Т.Аюрова нарин нягталагшадай, С.Цыренов ябгадуулдаггүй жолоошоной, Г.Далаевагай оролдууhаар, дахяад түрүүшын hуури эзэлжэ, дүрбэдэехэ илагшад боложо, Үбэр Байгалай хизаарай Ага нютагай нэрэ дээрэ үргэлсэжэ бусаба. Харин сурбалжалагшадай дунда эрхимүүдынь баhал толонойхид - Б.Баторова, Ж.Лубсандашиев гэжэ тодоруулагдаа. Шүүгшэд шэнэ «Сахим хэрэгсэлнүүдэй эрхим хүдэлмэринүүд: Интернет-сайт, блог» гэhэн янзаар дүнгүүдые гаргахадаа, «Толон» hониной Д.Шойдокова, Д.Базарова ажал¬тадай оролдууhа болон шадабари тон үндэрөөр сэгнэжэ, баяр дээрэмнай ехэ баяр нэмээ.
Цыцык Тумурова.Арадаа түүхэдэ мүнхэлэгшэд//Толон.-2016.-22 июля (29).-С.4