«Алтаргана» нааданай нээлгэн.
Буряад-монгол туургата арадуудай эб найрамдалай hүлдэ тэмдэг болоhон, арадаа нэгэдүүлхэ, харилсааень бэхижүүлхэ, үндэhэн соёл болбосорол, ёhо заншалаа, түрэл хэлэеэ улам хүгжөөхэ зорилготойгоор 2 жэлэй нэгэ удаа эмхидхэгдэдэг уласхоорондын «Алтаргана-2016» нааданай түрүүшын үдэр Улаан- Үдын туб стадион - Буряад республика дотор тамирай эгээл томо объект дээрэ үдэшын 8 caгhaa hайндэрэй нээлгэ баяр ёhололой оршон байдалда үнгэргэгдөө.
Улаан-Үдын Кировэй гудамжада оршодог, 11 сектортэй, 10 мянган хүниие багтааха аргатай тамирай стадионоор дүүрэн харагшад суглараа. Бүгэдэ буряадай «Алтаргана» нааданай нээлгэ дуу хүгжэмөөр, хатараар эхилээ. Удаань Монгол ороной түлөөлэгшэд - Улаан-Баатар ниислэл хотын, буряадуудай ажаhуудаг зургаан аймагай засаг зургаануудай, соёлой, урлалай, тамирай түрүүшүүл hайндэрэй жагсаалай эхи табин, стадион дээрэ гараа. Тэдэнэй удаа хори буряадуудhаа таhаран, Хитад гүрэнэй Дотор Монголдо ажаhуудалаа зохёон байрлаhан шэнэхээнэйхид жагсаалда ябабад. Тиигээд, Үбэр Байгалай хизаарай Агын Буряа¬дай тойрогой түлөөлэгшэд жагсаба. Тойрогоймнай түлөөлэгшэдэй түрүү зэргэдэ РФ-гэй Федеральна Суглаанай Федерациин Зүблэлэй гэшүүн, хамгаалгаар ба аюйлгүйе сахилгаар хорооной түрүүлэгшын орлогшо Б.Жамсуев, тойрогой Захиргаанай хүтэлбэрилэгшэ А.Дондоков, хизаарай Хуули байгуулгын Суглаанай депутат С.Мажиев, РФ-гэй Ажалай Баатар Д.Гунгаев, Паралимпиин нааданда hyp харбалгаар 2 дахин абарга болоhон Т.Тучинов гэгшэд алхалалдаа. Тиихэдэ Эрхүүгэй можын түлөөлэгшэд, элдэб хотонуудай, республикануудай, гүрэнүүдэй нютагай зоной нэгэдэлнүүд, Буряад ороной түлөөлэгшэд хойно хойноhоо hyбaрин жагсаалда гараа. Эдэ бүгэдэниие олон тоото харагшад гараараа даллан, халуунаар угтан абаhан байна. Һүүлээрнь Буряад ороной толгойлогшо Вячеслав Наговицын «Амар мэндэ, хүндэтэ нүхэд» гээд, амаршалгынгаа үгэнүүдые эхилээ: «-Таанадаа «Алтаргана-2016» нааданай нээлгээр үнэн зүрхэнhөө амаршалнаб. Бидэ Буряад орондоо Монголhоо, Хитадай Дотор Moнголhoo, Эрхүүгэй можоhоо, Забайкалиин хизаарhаа айлшадые угтажа байнабди. Бидэ 2006 ондо «Алтар¬гана» наада угтаа бэлэйбди. Тэрэ гэhээр 10 жэл үнгэрбэ. Мүнөө «Алтаргана» наадаяа эрхим hайнаар угтан абаха бэлэмди: соёлой, тамирай объектнуудые баряабди, бүхы театрнуудаа, стадионуудаа hэльбээбди, хүдөө нютагуудай соё¬лой байшангууд болбосон түхэлтэй болгогдоо. Тамирай, соёлой мүрысөөнүүдтэ хабаадахаяа ерэhэн хүршэнэртөө баярые хүргэнэб. Тиихэдэ тамирай үндэhэн янзануудые, соёл, түрэл хэлэеэ зандань үлөөхэ хэрэгтэ хубитаяа оруулhанайнь түлөө Россиин Буддын шажанай заншалта сангхада, бандида хамба лама Дамба Аюшеевтэ гүнзэгы баяраа мэдүүлнэб. Бултанда бэеын элүүр энхые, зол жаргал, амжалта хүсэнэб!» Удаань Агууехэ Эсэгын дайнай ба ажалай ветеран, Түнхэнэй аймагай Пётр Дёмин ба РФ-гэй арадай артист Михаил Ёлбонов хоёрто «Буряад Республикын Хүндэтэ эрхэтэн» гэhэн үндэр нэрэ зэргын тэмдэгүүд зүүлгэгдээ. «Алтаргана» нааданай hайндэрөөр Буряадай Арадай Хуралай түрүүлэгшэ Цырен-Даши Доржиев олон нютагуудhаа ерэhэн зондо баярые хүргөө, бүгэдэниие амаршалаа, бэе бэетэеэ үнинэй уулзаагүй хүнүүд уулзаг, буряадууд эбтэй байя гэжэ хүсэбэ. Гадна 24 дугаар бандида хамба лама Дамба Аюшеев хабаадагшадта, харагшадта иигэжэ хандаhан байна: «Хүндэтэ буряад арад түмэн! Хаанаш, хэдыш холо газарта бэе бэеhээ таhараад байгааш hаа, эндэ нэгэ доро суглараад байhандаа баярлажа, бахархажа байнабди. Газар дэлхэй дээрэ бидэ - буряад- монголшууд 600 мянган зон амидаржа байнабди. Бидэнэр шэнги 3 гүрэн соо таhаран ажаhуугаад, нэгэ доро «Алтаргана» ехэ нааданда сугларжа байhан арад түмэн газар дээрэ үгы. Бидэ - буряад-монгол зон «Алтаргана» нааданда сугларжа, бэе бэеэ хаража, буряадаараа хөөрэлдэжэ, баярлажа байнабди. Энэмнай өөрын ушартай. 1994 ондо Дадалай буряадууд сугларжа, хэлэеэ, ёhоёо мартахагүйн тула буряадуудайнгаа наада зохёоhон байна. Тиимэ ушарhаа би Дадал нютагай зондо hугэдэжэ байнаб: гушаад оноор Монгол руу ошожо, 60-аад онуудаар Чингис хаанда хүшөө табяат, 90-ээд онуудаар «Алтаргана» зохёожо угөөт. Чингис хаанай нютагта амидаржа байhан зон буянтай байнат. Юундэб гэхэдэ, таанад Чингис хаанай нютагта амисхал оруулаат, тэндэ өөhэдыгөө «буряад» гэжэ, нютагаа мартангүй hанажа ябаат. Бидэ буянтай энэ үйлыетнай дэмжэжэ, бухы буряадаараа дэлгэрүүлжэ байнабди. Өөhэдыгөө буряад-монголбди гэжэ мартангүй, хэлэеэ, ёhо заншалаа алдангүй, өөрынгөө буддын шажанhаа холодонгүй ябаа hаамнай, дэлхэйн амитан зон маниие хараад гайхаха. Хаанаш байгаа hаа, бидэ үсөөмди. Тиибэшье бидэ сэдьхэлэй хүсэтэйбди. Этигэлэй хамба ламамнай буряад хүбүүнэй бэе соо ерэжэ түрөөд, буряад зониие дээшэнь үргэжэ, буддын шажаниие дэлгэрүүлжэ эхилhэндэнь бахарханабди. Этигэлэй хамбын байбал, бидэ яахашьегүйбди, олон арад түмэн соо үгы болохогүйбди».
Амаршалгын үгэнүүдэй hүүлээр бүхы харагшад hууриhаа бодожо, РФ-гэй арадай артист, дуушадай уласхоорондын конкурснуудай лауреат Вячеслав Бальжинимаевай, РФ-гэй тамирай габьяата мастер, дүрэ буляалдаата барилдаагаар дэлхэйн абарга бүхэ Борис Будаевай ба «Мисс монгольских народов-2016» нэрэ зэргэдэ хүртэгшэ Арюна Бубеевагай бүгэдэ буряадай уласхоорондын 12-дохи «Алтаргана» нааданай туг бодхоохыень хараа, Буряад республикын арадай артист Намхайн Мунхзул, оперын гол дуушад – Михаил Пироговой ба Мэргэн Сандановай, Буряад республикын хүүгэдэй нэгэдэмэл хоорой Буряад ороной түрын дуулал (гимн) шагнаа. Буряад үндэhэтэнэй нааданай нээлгын үедэ Монголой Президент Цахиагиин Элбэгдоржын, Сибириин Федеральна тойрогто РФ-гэй президентын дүүрэн эрхэтэй түлөөлэгшэ нюур Николай Рогожкиной, Гүрэнэй Дүүмын депутат, СССР-эй арадай артист Иосиф Кобзоной амаршалгын телеграманнуд уншаагдаа. «Алтаргана» нааданай түүхэ хөөрэгдөө. Бүхыдөө 3 часай үргэлжэлтэй «Алтаргана» нааданай нээлгэ «Алтан модоной буурсагууд» гэhэн зүжэглэмэл наадаар түгэсэhэн байна.   
Долгор Раднабазарова. «Алтаргана-2016» нааданай нээлгэн// Толон.- 2016.- 8 июля (№27).-С.1-2.