Забайкалиин хизаарай Правительствын түрүүлэгшын орлогшо – Агын Буряадай тойрогой захиргаанай хүтэлбэрилэгшэ Сокто Мажиев, тэрэнэй орлогшо Базар Дугаржапов, соелой таһагай дарга Рыгзын Цыдендоржиев ба тамирай таһагай дарга Баир Гомбоев “Алтаргана-2010” нааданай дүнгүүдээр журналистнуудтай пресс-конференци июлиин 27-ой үдэр үнгэргэбэ.
       Монгол орондо мүндэлһэн бүгэдэ буряадай фестивалиин дахяад энэ гүрэн бусаһые Сокто Бальжинимаевич нэн түрүүн тэмдэглээ. Агын Буряадай автономито округой Захиргаанай толгойлогшо Баир Жамсуев ба Монголой Дорнод аймагай губернатор Отбаяр хоерой аша оролдолгоор 2002 ондо “Алтаргана” мүнөөнэйнгөө түхэл абаһан байна. Тиихэдэ Агада үнгэргэгдэһэн фестиваль уласхоорондын хэмжээндэ эмхидхэгдэжэ, нааданай статус шата дээшээ бодхоогдоо һэн бшуу. Харин мүнөө “Алтаргана” наадан анха түрүүшынхеэ гүрэнэй ниислэл хотодо үнгэргэгдэжэ, статусынь бүри дээшээ болгогдоо гээд округые хүтэлбэрилэгшэ онсолон хэлэбэ. “Алтарганын” хараа зорилгонууд тон гүнзэгы удхатай. Мүрысөөнүүдтэ хэн 1-дэхи, хэн 2-дохи һуури эзэлнэб гэһэн тэмсэл тиимэшье шухала бэшэ. Шухалань – зоной харилсаан: элдэб гүрэнүүдтэ ажаһуудаг буряадууд “Алтаргана” нааданай һайгаар уулзана, бэе бэеынгээ байдалтай, соелой туйлалтануудтай танилсана. Росси, Хитад, Монгол гүрэнүүдэй засаг зургануудай түлөөлэгшэд буряадуудай фестивалиие тон халуунаар дэмжэнэ гээд С.Б. Мажиев онсо тэмдэглэбэ. Тиин Агын Буряадай округой делегациин ялас гэмэ илалтанууд хадаа 2-3 үдэрэй бэлэдхэлэй бэшэ, харин хэдэн жэлэй туршада округой дэбисхэр дээрэ бүхы һалбаряар ябуулагдажа байһан системнэ ажалай үрэ дүн болоно гэһен һанамжатаяа хубаалдаа.
    Удаань Сокто Бальжинимаевич журналистнуудай асуудалнуудта харюусаһан байна.
- “Алтарганын” хэмжээндэ Монгол ороной Улаан-Баатар хотын засаг зургаануудай хүтэлбэрилэгшэдтэй уулзалганууд эмхидхэгдээ гү?
- Делегацинуудай хүтэлбэрилэгшэд Монголой премьер – министртэй уулзаа. Гадна үшөө олон официально уулзалганууд үнгэргэгдөө, тэдээн дээрэ олон талын һалбаринуудаар хөөрэлдөөнүүд эмхидхэгдэһэн байна. Нэн түрүүн субъекнүүдэй хорондохи харилсаае, жэшээнь, Агын Буряадай округ Хэнтэйн аймаг хоерой хоорондо г.м. улам бүри хүүгжөөхэ тухай хөөрэлдөөн  болоо. Шэнэхээнэй буряадуудтай уулзаабди. Монгол ба Буряад оронуудай, Эрхүүгэй ба Үбэр Байгалай хизарнуудай засаг зургаануудта тушаалтай олон буряадууд “Алтарганада” хабаадаба. Эндэ танилсаад, саашадаа нютаг нютагайнгаа аша туһада тэдэнэй харилсахань лабтай.
- “Алтарганада” ехэ бэлэдхэл хэгдээ. Мүнгэнэй болон эмхидхэлэй асуудалнууд яагаад шиидхэгдээб?
- Эмхидхэлэй комитедэй гэшүүдтэ, конкурс бүхэнэй харюусалгата нюурнуудта баярые хүргэнэб. Манай командын амжалтатай хабаадахын тулада тэдэ ехэ орлдолго гаргаа бшуу. “Алтарганада” ошоһон агынхиднай ямар ябана гэшэб?” гэжэ һанаагаа зобожо, Улаан-Баатар руу 10-15 дахин хонходожо байһан нютагайхидтаа баяртайб.
  Ямаршье һайндэр мүнгэнэй гаршагүйгөөр үнгэргэгдээггүй гээшэ ааб даа. Районуудай, округой, хиизарай захиргаанууд тус тустаа энэ фестивальда мүнгэ һомолоо.
- “Алтарганын” туг дамжуулагдаа. Удаадахи наадан хаана болохоб: Шэтэдэ гү, али Агада гү?
- Һайндэрэй хаалгын еһолол дээрэ “Алтарганын” туг Үбэр Байгалай хизараай Губернатор Равиль Гениатулинда дамжуулагдаа. Арбадахи -“Алтаргана” Шэтэ хотодо үнгэргэгдэхэ, зүгөөр нэгэ хэды конкурснууд Агада эмхидхэгдэхэ юм. Бидэ, агынхид, удаадахи юбилейнэ -“Алтаргана” эмхидхэлгэдэ тон эдэбхитэйгээр хабаадахабди.
- Рыгзын Цыренович, суг хүдэлхэ тухай мэдүүлгэнүүд Монголой түрүү модельернүүдтэ ороо гэшээ гү?
- Юрэнхыдөө, модельернүүд бэе бэеэ һайн таниха. Улаан-Үдэдэ, Эрхүүдэ үнгэргэгдэһэн, мүн “Торгон зам” г.м. хубсаһанай харалгануудта ходо уулзадаг, нягтаар харилсадаг, дуй дүршэлөөрөө андалдадаг, шэнэ юумэндэ һурадаг юм.
- Сокто Бальжинимаевич, “Алтаргана-2012” нааданай программада шэнэ конкурснууд оруулагдаха гү? Жэшээнь, “Даага дэллээн”, “Шагай наадан”, үлгын дуунай конкурс гэхэ мэтэ...
-   Хэзээшье ажабайдалнай мүнөөхи зандаа байжал байха бэшэ, саашаа хүгжэжэл байдаг гээшэ. Һанагты, “Алтаргана” наадан дуунай конкурсһоо эхилээ хамнай. Тиимэһээ шэнэ юумэн бии болохо. XXI зуун жэлдэ ажаһууна ха юмбибди. Зүгөөр фестивалиин гол дүримүүд тэрэл шэгтээ үлэхэ еһотой.
- Ямар хараа зорилгонууд бэелүүлэгдээгүйб?
- Хэмжээ ябүүлга бүхэниие үнгэргэһэнэй удаа дүнгүүдыень татажа, тобшолол хэхэ еһотойбди. Хабадалгаяа шэнжэлжэ, хаана юун дутуу хэгдээб, яагаа һаа, дээшээ дүнгүүд гараха байгаб гэжэ харахабди.
- Һуршад эрхим һайнаар хабаадаба. Нютагайхиднай тимэрхүүл дүнгүүдые барилдаашадһаа хүлеэгээ еһотой...
- Үдэрэй тодхор болоо гэжэ һананаб. Барилдаашаднай һайн дүнгүүдые харуулжал байдагха юм. Барилдаашадые бэлдэхэ талаар системнэ ажал округ доторнай һайн ябуулагдадаг гээшэ.
- Конкурснууд монгол хэлэн дээрэ хүтэлэн ябуулагдаа, Россиин делегацинуудай түлөөлэгшэд олон юумэ ойлгонгуй үлөө. Эрхүүдэ ород хэлэн булюу байгаа бэлэй, шэнэхээнэйхин болон монголнууд юумэ ойлгоогүй. Юун гэжэ һананат, энээние удаадахи “Алтаргана” эмхидхэлгэдэ анхархаар гү?
- Монголой  Республикада гүрэнэй хэлэн монгол хэлэн ха юм. Фестиваль еһоороол монгол хэлэн дээрэ ябуулагдаа. Минии һанахада, эндэ Хитадта эмхидхэгдэдэг хэмжээ ябуулгануудһаа жэшээ абахаар байна. Хэмжэ ябуулга хитад хэлэн дээрэ хүтэлэгдөөд, монгол хэлэн дээрэ синхронно оршуулга хэгдэдэг.
    “Алтаргана-2012” нааданай эмхидхэлэй комитедтэ энэ асуудалаар дурадхал оруулхабди.
Дарима Базарова
№ 31 (1018) “Толон”, 2010 оной июлиин 30
Һүүлэй һонинууд