Кинофильмуудай конкурс
«Алтарганын» кинофильмуудай конкурс олоной hонирхол түрүүлбэ. Томо экран дээрэ харахада, боро юрьеэтэ байдал таагдашагүй хубилдаг. Хёрхо камерын объектив хүсэтэ арга зэмсэг боложо шададаг. Буряад-монголой киногой юртэмсэ ехэ уласуудай хэмжээндэ хүрэхэгүйшье haa, өөрын хүгжэлтын hонин түүхэтэй. «Алтарганын» конкурсдо олон авторнууд хабаадаба. Хэдэн кино буулгаhан мастернуудhаа гадна түрүүшынхеэ камера гартаа абаhан хүнүүдшье бии. Хамта дээрээ 12 баримтата болон 4 уран hайханай фильм конкурсдо оролсоо. Олонхи хүдэлмэринүүд «Алтарганын» гол бодомжодо хараадуулан, буряад арадай уламжалалта соёл, ёhо заншал, түүхын мэдэгдээгүй зүйл гэхэ мэтые харуулна. «Буряадай ёhо заншалнууд» гэhэн баримтата цикл (Буряад Улас), «Минии Буряад, Шэнэхээн» (Буряад Улас) гэжэ фильмүүдэй авторнууд арадай ажаhуудалай зүйлнүүдые харуулан, өөрын бодол hанамжа харагшадта дурадхана. «Хамба ламанарай нангин харгыгаар» гэжэ баримтата кинофильм (Буряад орон) буддын шажанай түүхын хуудаhануудые удхалан иража, шажанай hэргэлтэ хүгжэлтэдэ оюун бодолто лама санаартанай ямар үүргэ дүүргэhые хөөрэнэ. Эрхүүгэй режиссёр А.Зверькова суута дуушан Бадмаханда Аюшеева тухай «Шэнэхээн хатан» гэжэ барим¬тата кино буулгажа дурадхаба. «Үршөөлтэ замаар» (Ага) гэжэ баримтата зурагта Тугшан хамнигадай түүхэ, сахилта заншал тухай хөөрэгдэнэ. Гол баатарынь «Юhэн туг» гэжэ туб байгуулhан Баир Дулмажапов болоно.
Уран hайханай фильмүүд ехэ hонирхол түрүүлбэ. Хэ¬дэн кино харалгануудта шагнал абаhан режиссёр Баир Дышенов хоёр жэлэй саана буулгагдаhаншье hаа, олоной hонорто табигдаагүй «Талын нааданууд» гэжэ 90 минута үргэлжэлhэн фильм дурадхаба. Гурбан сэрэгшэдэй түүхэ гэжэ нэрлэжэ болоно. Сэрэгэй албанhаа бусаhан хүбүүнэй баяр, залуушуулай мунхагшаг сэнгэлгэhээ hабагша татан, урда үеын сэрэгшэдэй зам тухай режиссёр бодомжолно.
Бага метражтай кинофильмууд харагшадай hонирхол татахал ёhоороо татана. Кино буулгаха ехэ мүнгэ зөөригүйшье hаа, хурса камерын аргаар ажамидаралай ямаршье үзэгдэл найруулжа болодог. Агынхидай дурадхаhан «Найман зуун үгэ», «Нюуса» гэжэ хүдэлмэринүүд хэмжээгээрээ багаханшье hаа, авторнуудайнь бэлиг шадабари, өөрын хараса гэршэлнэ.
Жюриин шиидхэбэреэр баримтата киногой конкурсдо Улаан-Баатарай буряад автор Доржпүрэвын «Табилан» гэжэ кинофильм шалгаржа гараба. Дорнод аймагта нүүжэ ошоhон хорхойдо хориггүй малша бу¬ряад Ванчигые 1934 ондо МНР-эй дотоодын хэрэгүүдэй сагдаанар барижа, Оросой большевигүүдтэ тушаана. Олон жэлдэ сүлэлгэдэ байhанаа, табяад онуудта Дорнод аймагаа бусана.
Мүн Шэнэхээн нютагай Хуасай Сэдэбэй найруулhан «Найман сар» гэжэ кино шангай hууряар тэмдэглэгдэбэ. Шэнэхээнэй хүдөө талада hуудаг буряад гэр бүлэ хүбүүгээ дээдэ hургуулида оруулхын тулада гансахан баялиг - үхэр малаа худалдана. Мори тэргээр хүбүүгээ үдэшэжэ, харгын томо машинада hуулгаhан эжые хаража, уярмаар үзэгдэл болоно.
Уран hайханай богони метражтай «Нюуса» фильм буулгаhан Даша Цыбикжапов (Ага) «Эрхим найруулагша» гэжэ тусхай шан абаа.
Конкурсhоо гадуур хэдэн хүдэлмэринүүд харуулагдаба. Монгол Уласай «Мойлхон» гэжэ кино (режиссёр Энхтайван) Зүблэлтэ Соведhээ Монголдо ерэhэн буряадуудай зоболон харуулна. Дугар гэжэ хүн Чойбалсанай ухирагшадай гарта орожо буудуулна. Тэрэнэй инаг хайрата Баярма  ухибүүнтэеэ үншэрэн үлэнэ. Энэ кинофильм Энэдхэгтэ, США-да үнгэрhэн уласхоорондын фестивальнуудай шангуудта хүртэбэн юм.
«Шонын сүлдэ» гэжэ Франциин режиссёр Жан-Жак Арногой кинофильм Үбэр Монголдо ерэhэн хитад оюутанай ябадал зураглана. Тэрээндэ нүүдэлшэ малшадай, отогой удамаршын эхэ байгаалитай харилсалгын наhанай hургаал болоhон тухайнь хөөрэгдэнэ.
«Алтарганын» кинопрограммын жэлhээ жэлдэ улам hонирхолтой боложо байhые тус конкурс гэршэлбэ.
Мунхэ-Жаб Очиров. Кинофильмуудай конкурс//Толон.-2016.-22июля (29).-С.8